“Làng ung thư” là một khái niệm được biết đến khoảng 5 năm trở lại đây để nói về mức độ ô nhiễm nghiêm trọng của nhiều vùng quê.
Theo một công bố cách đây 3 năm của Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Việt Nam hiện có tới 37 “làng ung thư”. Cũng trong vòng 5 năm trở lại đây, trung bình mỗi năm có khoảng 150.000 bệnh nhân ung thư mới phát hiện, 70.000 người chết mỗi năm vì căn bệnh này, tăng hơn nhiều so với trước đây.
Sự gia tăng số người mắc ung thư không thể không có căn nguyên từ ô nhiễm đất, không khí, nước và từ chính thói quen sử dụng hóa chất bừa bãi, hủy hoại môi trường.
Ô nhiễm môi trường ở nông thôn đang ở mức báo động (Ảnh minh họa)
37 làng ung thư trải khắp 22 tỉnh thành phố từ Bắc vào Nam cho thấy nông thôn đã không còn yên bình với cây đa, bến nước, sân đình, nước giếng khơi trong vắt, ngọt lịm. Tại 37 ngôi làng không yên ả ấy, 5-10 năm qua đã có gần 1200 người chết vì căn bệnh ung thư và 380 người mắc ung thư ở các xã lân cận…
Làng Thạch Khê, xã Thạch Sơn thuộc huyện Lâm Thao, Phú Thọ là ngôi làng chiếm giữ một “kỷ lục” đau lòng: làng có số người chết vì bệnh ung thư nhiều nhất- 139 người. Còn tại làng Cờ Đỏ thuộc huyện Diễn Châu, Nghệ An, có hộ gia đình 5 người mắc ung thư và 3 trong số đó đã chết… Những con số đau lòng đó không thể không liên quan tới mức độ ô nhiễm nghiêm trọng ở nông thôn hiện nay.
Thống kê của Bộ Nông nghiệp và PTNT, ở nước ta hiện nay có hàng trăm làng nghề có quy trình sản xuất liên quan mật thiết tới những hóa chất độc hại như làng nghề tái chế chì, gỗ, sắt, thủy sản, sản xuất giấy… Một trong số đó là làng tái chế ắc quy Đông Mai thuộc huyện Văn Lâm, Hưng Yên, ngôi làng hơn 30 năm nay sống bằng nghề tái chế ắc quy hoàn toàn theo cách thủ công.
Hóa chất trong pin, ắc quy (chủ yếu là chì) được xả trực tiếp theo kênh mương ra cánh đồng, khiến nhiều diện tích của làng không cấy trồng được. 65% số trẻ trong làng bị nhiễm độc chì cần phải điều trị thải bỏ do chậm phát triển trí tuệ với chi phí điều trị sơ bộ mỗi em lên tới 240 triệu đồng.
Cách đây không lâu, Báo cáo Môi trường quốc gia 2014 được Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố cho thấy ô nhiễm môi trường ở nông thôn đang ở mức báo động, trong đó ô nhiễm nước ở nông thôn diễn ra nghiêm trọng nhất và là căn nguyên của nhiều loại bệnh tật nguy hiểm với người dân.
Báo cáo Môi trường quốc gia 2014 được dành riêng cho Môi trường nông thôn trước hết bởi tính nghiêm trọng của vấn đề, cũng như thực tiễn khó khăn trong thực hiện tiêu chí 17 về môi trường trong xây dựng nông thôn mới. Không ít xã thực hiện nông thôn mới đã có trụ sở khang trang, đường làng ngõ xóm đẹp nhưng lại không có khu tập kết và thu gom rác thải. Người dân chỉ biết sạch nhà mình còn rác thì xả bừa bãi ra đường làng ngõ xóm. Ruộng cũng trở thành bãi rác tự phát với thành phần độc hại ngấm vào ruộng lúa, ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe người dân.
Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2013, lượng thuốc trừ sâu sử dụng trong nông nghiệp ở Việt nam đã giảm khoảng 1/3 nhưng thuốc trừ cỏ lại tăng lên hơn 2 lần so với năm 2008. Trong một thống kê khác, trung bình ở Việt Nam hiện nay, lượng phân bón được sử dụng nhiều gấp 6 lần so với khuyến cáo khiến tình trạng suy thoái đất ở nhiều nơi diễn ra nghiêm trọng.
Thử hình dung, một gia đình không ăn rau còn nguyên thuốc trừ sâu do mình trồng hoàn toàn có thể trở thành bệnh nhân ung thư khi ăn phải lợn siêu nạc của một gia đình khác và ngược lại. Những công nhân của một doanh nghiệp xả thải xuống sông hoàn toàn có thể uống phải nước từ chính con sông bị đầu độc đó.
Đáng tiếc là đến giờ vẫn chưa có một cơ chế rõ ràng về việc tầm soát mức độ ô nhiễm ở các vùng nông thôn; chưa có một văn bản chuyên biệt quy định một cách hệ thống việc quản lý môi trường ở khu vực này. Các quy định còn nằm phân tán ở nhiều lĩnh vực, thiếu tính gắn kết, thậm chí nhiều nội dung còn bị bỏ ngỏ.Với mong muốn không còn những ngôi “làng ung thư” ở Việt Nam, TS Hoàng Dương Tùng, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường từng đề xuất “nên có một “nhạc trưởng” kiểm soát tất cả những vấn đề liên quan đến môi trường ở nông thôn”.
Nếu ai từng đến Bệnh viện K Hà Nội, nơi mà mức độ quá tải lên tới 300% sẽ thấu hiểu phần nào tình cảnh của những người nông dân phải bán cả ruộng vườn lên thành phố chữa bệnh ung thư. Bệnh từ nhiều nguyên nhân nhưng không thể không liên quan tới mức độ ô nhiễm môi trường nghiêm trọng ở nông thôn. Tăng trưởng với những ngôi làng ung thư rõ ràng sẽ trở nên vô nghĩa, cũng giống như việc sẽ không có nông thôn mới nếu thất bại trong tiêu chí môi trường.